Objawy
Nowotwór złośliwy skóry (rak skóry) ma wiele postaci, dlatego ważne jest, by poznać ich symptomy. Najczęściej występujące różnią się w zależności od rodzaju raka.
- Rak podstawnokomórkowy skóry (ang. BCC - basal cell carcinoma ) ma często postać niedużego zaczerwienionego i łuszczącego się guzka. Guzek może rozwinąć się w niewielkie owrzodzenie (‘rankę’), która się nie goi. Ten rodzaj raka najczęściej pojawia się na skórze szyi, twarzy, uszu lub dekoltu i jest często mylony z egzemą lub łuszczycą. BCC rzadko daje przerzuty do innych części ciała.
- Rak kolczystokomórkowy (ang. SCC - squamous cell carcinoma) może przyjmować różne postacie morfologiczne — od kopulastego, twardawego guzka o barwie skóry lub w kolorze perlistym do łuskowatych czerwonych zmian, które mogą skorupieć lub krwawić. Podobnie jak BCC, rak kolczystokomórkowy występuje najczęściej na skórze okolic odsłoniętych, ale może pojawiać się i na innych obszarach skóry. SCC może dawać przerzuty do lokalnych węzłów chłonnych lub, rzadziej, do odległych narządów (kości, płuc).
- Czerniaki zazwyczaj mają postać plam lub guzków pigmentowych, ale mogą być również białawe lub czerwone. Czasami zmiana na skórze może wyglądać jak zwykły pieprzyk, ale o bardziej nieregularnym kształcie. W rozpoznaniu nowotworu może pomóc znajomość tzw. 5 kryteriów czerniaka (ang. ABCDE): Asymmetry (asymetria) – Borders (brzegi) – Colour (kolor) – Diameter (średnica) – Evolution (zmiany)
Jakie są przyczyny raka skóry?
Jednym z czynników najczęściej wywołujących raka skóry jest promieniowanie ultrafioletowe (UV) pochodzące ze światła słonecznego lub źródeł sztucznych jak solarium.
Jest tak dlatego, że promieniowanie UV-A obecne jest w świetle dziennym przez cały rok, nawet w dni pochmurne. Nadmierne wystawienie na światło słoneczne zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu skóry typu BCC i SCC. Ryzyko zachorowania na czerniaka dodatkowo zwiększają poważne oparzenia słoneczne, szczególnie doznane w okresie dzieciństwa. Rak skóry najczęściej występuje na zwyczajowo odsłanianych częściach skóry, które otrzymują największą dawkę promieni UV. Nadmierna ekspozycja na światło słoneczne w okresie zimowym jest równie szkodliwa jak podczas miesięcy letnich.
Czynnikiem ryzyka w zachorowalności na raka skóry jest również powtarzająca się ekspozycja na promienie rentgenowskie i niektóre środki chemiczne, np. herbicydy, pestycydy lub pochodne ropy.
Chociaż każdy może zachorować na raka skóry, czynniki ryzyka są większe wśród osób, które łatwo ulegają poparzeniu słonecznemu, takich jak osoby z jasną karnacją, z piegami, o niebieskich oczach, o jasnych lub rudych włosach. Osobom o ciemniejszej karnacji nowotwory skóry również zagrażają, ale stopień ryzyka rozwoju choroby jest tu znacznie niższy. Inną grupą ryzyka są osoby często pracujące na zewnątrz lub mieszkające w słonecznym klimacie. Na zachorowalność na raka skóry dodatkowo wpływają też uwarunkowania genetyczne.
Co można zrobić, by zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka skóry?
Do pewnego stopnia skóra jest w stanie sama się regenerować, ale szkód już dokonanych przez promieniowanie UV nie da się cofnąć. Niemniej stosując kremy z filtrami ochronnymi, można zminimalizować dalsze uszkodzenia skóry. Wraz z wiekiem starzejąca się skóra poci się mniej i potrzebuje więcej czasu, by się zabliźnić. Unikanie nadmiernego wystawiania się na działanie promieniowania słonecznego może pomóc w opóźnieniu procesów starzenia się skóry.
W profilaktyce raka skóry zaleca się stosowanie kremów przeciwsłonecznych o minimalnym współczynniku SPF 30 (jako ochrony przed promieniami UV-B) wzbogaconych o tlenek cynku (chroniący przed promieniami UV-A). Krem nakładamy na nieosłonięte części ciała na 20 minut przed wyjściem na słońce i powtarzamy zabieg co 2 godziny, lub częściej — w przypadku kąpieli lub silnego pocenia się. Dodatkowo zaleca się noszenie okularów przeciwsłonecznych blokujących promienie UV i kapeluszy z szerokim rondem, chroniących twarz i szyję. Ważnym sposobem ograniczania ekspozycji na światło UV jest unikanie zbyt długiego przebywania na słońcu, szczególnie w godzinach od 11 do 15, kiedy promieniowanie UV jest najsilniejsze. Należy również pamiętać o częstym samobadaniu skóry z zastosowaniem systemu ABCDE.
Leczenie raka skóry
Metoda leczenia zależy od typu nowotworu skóry i jego umiejscowienia. Nieduże łagodne guzki można usuwać w prostym zabiegu ambulatoryjnym. Przy dużych zmianach lub zmianach złośliwych z przerzutami często konieczny jest zabieg chirurgiczny wraz z radioterapią jako leczeniem uzupełniającym. Czasami w leczeniu chirurgicznym usuwa się również węzły chłonne – jeżeli jest podejrzenie, że są w nich wtórne komórki nowotworowe.
