Co to jest demencja?
Demencja jest to nazwa ogólna dla obniżonej zdolności umysłowej na tyle poważnej, że utrudnia ona codzienne funkcjonowanie chorego. Jednym z przykładów osłabienia zdolności umysłowej są zaburzenia pamięci.
Demencja nie jest nazwą choroby, ale terminem opisującym zespół objawów przypisywanych obniżeniu zdolności umysłowych, np. pamięci. Najczęstszą formą demencji jest choroba Alzheimera, która diagnozowana jest w 60-80% wszystkich przypadków demencji. Drugim najczęstszym typem demencji jest demencja naczyniowa, która pojawia się często po udarze mózgu.
Jakie są objawy demencji?
Jest wiele objawów demencji i mogą się one znacznie różnić w zależności od osoby. By mówić o demencji, przynajmniej dwie z następujących podstawowych funkcji umysłowych muszą być znacząco upośledzone:
- pamięć,
- zdolność wysławiania się związana z pomniejszeniem zasobu słownictwa,
- zdolność skupiania uwagi,
- zdolność logicznego rozumowania i oceny sytuacji.
Wielu pacjentów z demencją cierpi na problemy z pamięcią krótką. Wykonywanie takich czynności, jak płacenie rachunków, planowanie i przygotowywanie posiłków, pamiętanie o umówionych spotkaniach lub wyprawa poza najbliższe sąsiedztwo sprawia im trudność.
Niektóre typy demencji mają charakter postępujący, co oznacza, że objawy pojawiają się powoli i stopniowo się nasilają, ostatecznie poważnie uszkadzając zdolności umysłowe osoby chorej.
Jakie są przyczyny demencji?
Demencja jest spowodowana uszkodzeniem komórek mózgu. W uszkodzonych komórkach następuje ograniczenie przepływu informacji, co wpływa negatywnie na pamięć chorego, jego uczucia i zachowanie.
W mózgu można wyróżnić wiele rejonów, a każdy z nich zawiaduje inną funkcją, na przykład pamięcią lub ruchem. Kiedy komórki w danym rejonie mózgu ulegają uszkodzeniu, zostaje również zaburzona funkcja, za którą jest on odpowiedzialny.
Dlatego różne rodzaje demencji wiąże się ze specyficznymi rodzajami uszkodzeń komórek w poszczególnych rejonach mózgu. W chorobie Alzhaimera wysoki poziom białka na powierzchni i wewnątrz komórek mózgu ma negatywny wpływ na ich właściwą komunikację i funkcjonowanie. Chorzy cierpiący na chorobę Alzhaimera mają często uszkodzony hipokamp, część mózgu odpowiedzialną za uczenie się i pamięć. Z tego powodu zaburzenia pamięci pojawiają się jako jedne z pierwszych objawów tego schorzenia.
Czynniki ryzyka i profilaktyka zachorowań w demencji
Na niektóre czynniki ryzyka w demencji, jak wiek lub obciążenie genetyczne, nie mamy wpływu. Niemniej naukowcy starają się ustalić wpływ pozostałych czynników ryzyka na prawidłowe funkcjonowanie mózgu i opracować sposoby zapobiegania demencji. Niektóre z najbardziej eksplorowanych obszarów badań w tej kwestii obejmują schorzenia sercowo-naczyniowe, sprawność fizyczną i nawyki żywieniowe.
- Sercowo-naczyniowe czynniki ryzyka; Mózg jest zasilany w tlen i krew przez jedną z największych sieci naczyń krwionośnych w organizmie. Każde uszkodzenie naczyń krwionośnych w jakiejkolwiek części ciała może uszkodzić naczynia krwionośne w mózgu, tym samym pozbawiając komórki mózgowe niezbędnych środków odżywczych i tlenu. Istnieje powiązanie między zmianami patologicznymi w naczyniach krwionośnych mózgu a demencją naczyniową. Zmiany te występują często równolegle ze zmianami obecnymi w innych typach demencji, jak choroba Alzhaimera. Zmiany te mogą na siebie oddziaływać, przyspieszając rozwój demencji lub pogłębiać istniejące już osłabienie zdolności umysłowych. Eliminacja typowych czynników ryzyka związanych z chorobami sercowo-naczyniowymi, do których należy palenie tytoniu, wysoki poziom cholesterolu i nadwaga, zmniejsza ryzyko rozwoju choroby sercowo-naczyniowej, a tym samym ryzyko zachorowania na demencję naczyniową.
- Ćwiczenia fizyczne; Regularne ćwiczenia fizyczne mogą pomóc w obniżeniu ryzyka zachorowania na niektóre rodzaje demencji. Badania wykazują, że aktywność fizyczna może bezpośrednio w sposób pozytywny oddziaływać na komórki mózgowe poprzez wzmożenie przepływu krwi i tlenu do mózgu.
- Dieta; Aktualne badania sugerują, że dieta pomagająca w utrzymaniu zdrowego serca, taka jak dieta śródziemnomorska, może również wspomagać prawidłowe funkcjonowanie naszego mózgu. Dieta śródziemnomorska zawiera stosunkowo nieduże ilości czerwonego mięsa i preferuje spożywanie pełnoziarnistych produktów zbożowych, owoców i warzyw, ryb, skorupiaków, orzechów, jak również oliwy z oliwek i innych zdrowych tłuszczów.
Jakie są metody leczenia demencji?
Obecnie nie ma skutecznych metod leczenia demencji. Niemniej jednak niektóre leki mogą na jakiś czas spowolnić proces rozwoju choroby. Niektóre z tych leków mogą powodować skutki uboczne podobne do objawów demencji. W takim przypadku dokonuje się analizy oddziaływania na pacjenta podawanych leków w celu lepszego dobrania leczenia farmakologicznego – bez wywoływania wspomnianych skutków ubocznych.
Stosowane współcześnie leczenie demencji polega na łagodzeniu jej objawów za pomocą środków farmakologicznych. Cztery najczęściej używane w leczeniu objawowym demencji leki to: donezepyl, rywastygmina, galantimina i memantyna. Poza memantyną wszystkie one wykazują skuteczność u połowy pacjentów z objawami demencji w stopniu od łagodnego do umiarkowanego. Memantyna ma inne oddziaływanie i jest zazwyczaj stosowana w cięższych przypadkach choroby Alzhaimera. U większości pacjentów objawy powracają po 1-3 latach kuracji. Niektóre objawy psychologiczne, jak depresja, niepokój lub urojenia, mogą wymagać osobnego leczenia.
