Co to jest otępienie czołowo-skroniowe?
Otępienie czołowo-skroniowe (ang. frontotemporal dementia, FTD) jest chorobą neurodegeneracyjną, która dotyka płatów czołowych i skroniowych mózgu. Jest ona również znana jako choroba Picka, od nazwiska lekarza, który po raz pierwszy opisał ją w 1892 roku. W przeciwieństwie do choroby Alzheimera, która wpływa przede wszystkim na pamięć, FTD początkowo wpływa na zachowanie, mowę oraz umiejętność podejmowania decyzji.
Objawy otępienia czołowo-skroniowego
Objawy FTD zależą od podtypu choroby. Istnieją trzy główne podtypy FTD: wariant behawioralny (bvFTD), podtyp semantyczny afazji pierwotnie postępującej (svPPA) i podtyp z agramatyzmem i zaburzoną płynnością wypowiedzi afazji pierwotnie postępującej (nfvPPA).
Wariant behawioralny FTD jest najczęstszym podtypem, stanowiącym około 60% przypadków. Objawy bvFTD obejmują zmiany osobowości, zachowania i umiejętności społecznych. Osoby z bvFTD mogą zachowywać się niestosownie i nieadekwatnie do przyjętych norm społecznych, mogą stracić swoje zahamowania i wykazywać zachowania impulsywne lub kompulsywne. Mogą mieć również trudności z planowaniem i podejmowaniem decyzji oraz wykazywać brak empatii lub troski o innych.
Semantyczny wariant afazji pierwotnie postępującej (svPPA) jest podtypem otępienia czołowo-skroniowego, który wpływa na umiejętności językowe. Osoby z svPPA mogą mieć trudności z wyszukiwaniem słów, nazywaniem obiektów, rozumieniem słów i pojęć. Mogą również wykazywać spadek zdolności czytania i pisania.
Podtyp z agramatyzmem i zaburzoną płynnością wypowiedzi (nfvPPA) jest kolejnym wariantem FTD, który wpływa na umiejętności językowe. Osoby z nfvPPA mogą mieć trudności z gramatyką i składnią oraz mogą wykazywać spadek zdolności mówienia lub pisania. Mogą mieć również trudności z wyszukiwaniem słów oraz rozumieniem i używaniem zdań złożonych.
Przyczyny i czynniki ryzyka FTD
Dokładna przyczyna FTD nie jest znana, ale uważa się, że jest ona związana z nieprawidłowymi depozytami białkowymi w mózgu. Istnieje kilka znanych czynników ryzyka, które mogą zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju choroby u danej osoby. Należą do nich:
- Wiek: FTD jest bardziej powszechne u osób w wieku powyżej 60 lat, chociaż może wystąpić również u osób młodszych.
- Genetyka: FTD może być spowodowane mutacjami w niektórych genach, takich jak geny MAPT, GRN i C9orf72. Te mutacje genetyczne są odpowiedzialne za niektóre przypadki FTD, a osoby, które mają w rodzinie historię FTD mogą być bardziej narażone na rozwój choroby.
- Płeć: Niektóre badania sugerują, że FTD może występować częściej u mężczyzn niż u kobiet, chociaż nie zostało to jeszcze potwierdzone.
- Uraz głowy: Niektóre badania sugerują, że historia urazu głowy może zwiększyć ryzyko rozwoju FTD.
- Inne schorzenia neurologiczne: FTD może być związane z innymi schorzeniami neurologicznymi, takimi jak choroba Parkinsona, choroba Huntingtona lub choroba neuronu ruchowego.
Diagnoza i leczenie FTD
Diagnozowanie FTD może być trudne, ponieważ objawy mogą być podobne do innych chorób. Dokładna ocena, w tym testy neurologiczne i psychologiczne, badania obrazowe i badania krwi, mogą pomóc wykluczyć inne choroby i potwierdzić diagnozę FTD.
Obecnie nie ma sposobu na wyleczenie otępienia czołowo-skroniowego. Jednakże, podjęcie leczenia może pomóc opanować objawy i poprawić jakość życia. Leki takie jak antydepresanty, leki przeciwpsychotyczne oraz stabilizatory nastroju mogą być przepisane w celu opanowania objawów behawioralnych i nastroju. Terapia mowy i języka może być z kolei pomocna dla osób z trudnościami językowymi.
Podsumowanie
Podsumowując, otępienie czołowo-skroniowe jest chorobą neurodegeneracyjną, która wpływa na zachowanie, mowę i umiejętność podejmowania decyzji. Objawy FTD zależą od podtypu choroby, ale mogą obejmować zmiany osobowości i zachowania, obniżenie umiejętności społecznych, trudności językowe oraz spadek umiejętności podejmowania decyzji. Chociaż nie ma lekarstwa na FTD, leczenie może pomóc w opanowaniu objawów i poprawić jakość życia.
